Της Ελευθερίας Κούρταλη
Τέσσερα χρόνια ακριβώς έχουν περάσει από την περίφημη φράση του Mάριο Ντράγκι "η ΕΚΤ είναι έτοιμη να κάνει ό,τι χρειάζεται για να προφυλάξει το ευρώ. Και, πιστέψτε με, θα είναι αρκετό", η οποία τότε κατάφερε να σώσει την Ευρωζώνη από την κρίση χρέους και τη διάλυση. Τώρα, τέσσερα χρόνια μετά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται και πάλι να έχουν εναποθέσει της ελπίδες τους στον 68χρονο Ιταλό τραπεζίτη για να σώσει την Ευρωζώνη από μια νέα κρίση, η οποία κινδυνεύει να γίνει παγκόσμια: την τραπεζική κρίση των συστημικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι αντιμέτωπες με ένα βουνό "κόκκινων" δανείων ύψους 1,2 τρισ. ευρώ, τη στιγμή που και οι διεθνείς τράπεζες έχουν πολύ υψηλά επίπεδα μόχλευσης, γεγονός που τις αφήνει ευάλωτες ακόμα και σε μια μικρή ζημιά, η οποία μπορεί να γονατίσει την κεφαλαιακή τους βάση και να αυξήσει τον κίνδυνο αφερεγγυότητας.
Νο 1 απειλή
Σήμερα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αποτελούν τη Νο 1 απειλή για το παγκόσμιο σύστημα και όλα δείχνουν ότι ένα πρωτοφανές ντόμινο έχει αρχίσει και εκτυλίσσεται, με αφορμή αλλά όχι αιτία το Brexit, το οποίο ξεσκέπασε τις αδυναμίες της υπόλοιπης Ε.Ε., με αρχή τις ιταλικές τράπεζες και με συνέχεια τις γερμανικές και τις πορτογαλικές και, σε δεύτερο χρόνο, τις γαλλικές, λόγω της σημαντικής τους έκθεσης σε χώρες όπως η Ιταλία κ η Γερμανία...
"Το δεύτερο εξάμηνο του έτους προμηνύεται εξαιρετικά δύσκολο. Η κατάσταση στην Ιταλία και οι επιπτώσεις που θα έχει στην υπόλοιπη Ευρώπη θα συνεχίσει να είναι ένας από τους μεγαλύτερους μακρο-πολιτικούς κινδύνους", σημειώνει οFederico Santi, αναλυτής της Eurasia Group.
Παγκόσμια έκταση
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν είναι ένα πρόβλημα μόνο ευρωπαϊκό. Οι αναδυόμενες αγορές είναι και αυτές αντιμέτωπες με έναν ανάλογο πονοκέφαλο και, όταν σε αυτό το παζλ προστίθεται η Κίνα, καταλαβαίνει κανείς τις διαστάσεις που μπορεί να πάρει η παραμικρή έκρηξη.
Το ΔΝΤ εκτιμά ότι η Κίνα "κάθεται" πάνω σε 1,3 τρισ. δολάρια "επικίνδυνα" δάνεια, με τις πιθανές ζημίες από αυτά να αγγίζουν το 7% του ΑΕΠ, ενώ η Ινδία είναι αντιμέτωπη με 150 δισ. δολ. προβληματικών δανείων ή το 10% του συνολικού ΑΕΠ της. Οι τράπεζες της Βραζιλίας προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των δανείων σε καθυστέρηση, το οποίο αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς και σήμερα αγγίζει το 4% του συνόλου των χορηγήσεων.
Ιταλία: Κορυφή του παγόβουνου η Monte dei Paschi
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες η κρίση στην Ιταλία έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει –τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα– παγκόσμια αναταραχή στις αγορές, καθώς οι οικονομικοί και οι πολιτικοί κίνδυνοι θα συγκρουστούν. Απειλεί, επίσης, να αιφνιδιάσει πολλούς επενδυτές, οι οποίοι θεωρούσαν ότι τα προβλήματα των τραπεζών είχαν τεθεί σε μεγάλο βαθμό υπό έλεγχο μετά την οικονομική κρίση.
Στο "κόκκινο" το 15% των χορηγήσεων
Οι ιταλικές τράπεζες είναι αντιμέτωπες με ένα "βουνό" μη εξυπηρετούμενων δανείων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το συνολικό τους ποσό αγγίζει τα 360 δισεκατομμύρια ευρώ ή περίπου το 15% του συνόλου των χορηγήσεων, αγγίζοντας το 20% του ιταλικού ΑΕΠ. Αυτό συγκρίνεται με το 5% του συνόλου των χορηγήσεων, όπου έφταναν τα "κόκκινα" δάνεια των τραπεζών των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008-2009.
Οι μετοχές τους έχουν βυθιστεί, με τη Monte dei Paschi, την παλαιότερη τράπεζα της Ιταλίας και τρίτη μεγαλύτερη αυτήν τη στιγμή στη χώρα, να σημειώνει βουτιά άνω του 80% από τις αρχές του έτους, τραβώντας την προσοχή των αγορών, ενώ η ΕΚΤ τής ζητά να μειώσει την έκθεσή της σε "κόκκινα" δάνεια από 46,9 δισ. ευρώ το 2015 σε 14,6 δισ. το 2018.
Αυτό ήταν το γεγονός που τράβηξε τη σκανδάλη και πυροδότησε τις ανησυχίες για τη φερεγγυότητα της τράπεζας, αλλά και ολόκληρου του ιταλικού τραπεζικού συστήματος, κηρύσσοντας έναν πόλεμο μεταξύ του Ματέο Ρέντσι και της Κομισιόν, με φόντο και το... Βερολίνο, σχετικά με τον κανόνα του bail in, ο οποίος είναι σε ισχύ από τις αρχές του έτους.
Λείπουν κεφάλαια
Η πρόσβαση των ιταλικών τραπεζών σε νέα κεφάλαια έχει περιοριστεί σημαντικά πλέον. Το Atlante, το όχημα που δημιούργησε η κυβέρνηση για αυτόν τον σκοπό, είναι ανεπαρκώς χρηματοδοτημένο κατά 4-6 δισ. ευρώ για να μπορέσει να αναλάβει το έργο της ανακεφαλαιοποίησης των προβληματικών τραπεζών. Επίσης είχε σημαντικά προβλήματα, αφού αντλούσε χρήματα για στήριξη από τις ισχυρότερες τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες και τα ιδρύματα.
Η εξυγίανση των αφερέγγυων τραπεζών, σύμφωνα με τις διαδικασίες της Ε.Ε, το γνωστό bail in, θα οδηγήσει στο "κούρεμα" τίτλων αξίας περίπου 200 δισ. ευρώ που κατέχουν οι ιδιώτες επενδυτές, κάτι το οποίο θα αποδειχθεί πολιτικά δύσκολο, ενώ οι κανόνες της Ε.Ε. για τα όρια του Προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους καθιστούν επίσης δύσκολο για την ιταλική κυβέρνηση να παρέμβει.
Μετά τα stress tests και με τη Monte dei Paschi να έχει ήδη καταστρώσει σχέδιο άντλησης κεφαλαίων από τις ιδιωτικές τράπεζες, έτσι ώστε να ενισχύσει τον ισολογισμό της και να αποφύγει τη μερική κρατικοποίησή της –σε συνδυασμό με την ανοιχτή στήριξη που προσέφερε ο Mάριο Ντράγκι προς τις ιταλικές τράπεζες, νομιμοποιώντας ουσιαστικά στη συνεδρίαση της ΕΚΤ στις 21 Ιουλίου το bail out, δηλαδή τη δημόσια διάσωση, αντί του bail in–, ο Αύγουστος αναμένεται να είναι ιδιαίτερα θερμός για τους Ευρωπαίους ηγέτες και αξιωματούχους.
Καθώς η Ιταλία είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έναbank run θα μπορούσε γρήγορα να εξαπλωθεί σε επίπεδο Ευρωζώνης, όπου πολλές τράπεζες είναι αντιμέτωπες με σημαντικά προβλήματα, εν μέρει λόγω των χαμηλών επιτοκίων-ρεκόρ, που ψαλιδίζουν τα περιθώρια κέρδους. Οι εταιρείες στην Ευρώπη εξαρτώνται από τραπεζικά δάνεια πολύ περισσότερο από ό,τι στις ΗΠΑ, έτσι τα προβλήματα των τραπεζών μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και τις πιο επιτυχημένες εταιρείες να αντιμετωπίσουν σημαντική πιστωτική στενότητα.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτό έχει οδηγήσει σε φόβους ενός "doom loop" ή, αλλιώς, ενός επικίνδυνου φαύλου κύκλου, καθώς η αδυναμία του τραπεζικού συστήματος της Ιταλίας μπορεί να απαιτήσει κρατική διάσωση ή "κούρεμα" καταθέσεων, σε μια στιγμή που η χώρα είναι ήδη υπερχρεωμένη γύρω στο 135% του ΑΕΠ.
Επόμενος στη λίστα η Πορτογαλία
Η οικονομία της Πορτογαλίας αποτελεί εδώ και ένα αρκετά μεγάλο διάστημα πηγή ανησυχίας για τους Ευρωπαίους πολιτικούς, αλλά η συνεχιζόμενη τραπεζική κρίση και η γενικά αρτηριοσκληρωτική της οικονομία απειλούν να εξελιχθούν στον νέο μεγάλο "πονοκέφαλο" της Ευρωζώνης.
Από τις πλέον αδύναμες
Οι HSBC, Brown Brothers Harriman, Barclays, Moody’s, αλλά και το ΔΝΤ, έχουν ήδη προειδοποιήσει για την εύθραυστη κατάσταση των τραπεζών της Πορτογαλίας και της ευρύτερης οικονομίας της. Όπως επισημαίνει η Moody’s, οι πορτογαλικές τράπεζες είναι από τις πιο αδύναμες κεφαλαιακά στην Ευρωζώνη και δεν βλέπει "σημαντικό περιθώριο βελτίωσης της κατάστασης μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες".
H Moody’s υπογραμμίζει την αβεβαιότητα που υπάρχει γύρω από την κεφαλαιακή ένεση για τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, την Caixa Geral de Depositos, για την οποία εκκρεμεί η έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Μόνιμη απειλή
Η Moody’s σημειώνει, επίσης, ότι η αδυναμία του τραπεζικού κλάδου της χώρας αποτελεί μόνιμη απειλή για την πιστοληπτική ικανότητα της κυβέρνησης.
"Αρκετές πορτογαλικές τράπεζες χρήζουν άμεσης προσοχής. Εκτός από την πώληση της Novo Banco, το μεγαλύτερο και πιο επείγον θέμα είναι η επίλυση των προβληματικών δανείων στη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας από πλευράς καταθέσεων, την Caixa Geral. Ως αποτέλεσμα των σημαντικών αναγκών ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (7,5 δισ. ευρώ), των δημοσιονομικών αποκλίσεων και της επιδείνωσης των μακροοικονομικών προοπτικών, οι ανάγκες χρηματοδότησης για το πορτογαλικό υπουργείο Οικονομικών θα είναι μεγαλύτερες από ό,τι οι Αρχές σήμερα εκτιμούν. Η ανάγκη για ένα νέο πρόγραμμα διάσωσης στην Πορτογαλία είναι ένας σοβαρός κίνδυνος", τονίζει η Barclays. Σύμφωνα με τον οίκο, η Caixa Geral de Depositos χρειάζεται να αντλήσει κεφάλαια ύψους 2 δισ. με 5 δισ. ευρώ, ενώ η Banco Novo εκτιμάται πως θα χρειαστεί 2,9 δισ. με 3,9 δισ. ευρώ.
H Novo Banco ήταν η "καλή" τράπεζα που δημιουργήθηκε από τις… στάχτες τηςBanco Espirito Santo, που έπρεπε να διασωθεί από το κράτος, τον Αύγουστο του 2014. Η ιδέα ήταν να πουληθεί η Novo Banco για να πληρωθεί το κόστος της διάσωσης, αλλά η διαδικασία τελικά απέτυχε. Στη συνέχεια, τον περασμένο Νοέμβριο, η ΕΚΤ είπε στη Novo ότι θα χρειαστεί να συγκεντρώσει περίπου 1,4 δισ. ευρώ νέα κεφάλαια, τα οποία η τράπεζα αρχικά δήλωσε ότι θα προέλθουν από την πώληση περιουσιακών στοιχείων. Λίγο περισσότερο από έναν μήνα αργότερα, η Κεντρική Τράπεζα της Πορτογαλίας ουσιαστικά εγκατέλειψε την προσπάθεια.
Στις 29 Δεκεμβρίου ανακοίνωσε ότι είχε μεταφέρει 2 δισεκατομμύρια ευρώ senior ομολόγων της Novo πίσω στην Banco Espirito Santo. Με άλλα λόγια, η Novo Banco έκλεισε την "τρύπα" των 1,4 δισ. ουσιαστικά δηλώνοντας 2 δισ. ομολόγων της ως "άκυρα", ουσιαστικά "κουρεύοντάς" τα.
Όπως ανέφεραν οι "Financial Times", η κυβέρνηση του Αντόνιο Κόστα μαζί με την Κεντρική Τράπεζα της Πορτογαλίας επιδιώκει μια "συστημική λύση" για τη διαχείριση μη εξυπηρετούμενων δανείων 30 δισ. ευρώ που βαραίνουν τον τραπεζικό κλάδο.
Γιατί η Γερμανία θεωρείται η "μητέρα όλων των κινδύνων"
Η τραπεζική κρίση δεν σταματά στην Ιταλία. Ίσως να μην ξεκινά καν σε αυτήν. Ο κατακερματισμένος τραπεζικός κλάδος της Γερμανίας είναι ευάλωτος και σε καμία περίπτωση δεν έχει αναμορφωθεί πλήρως μετά την κρίση του 2008.
Κατά το ΔΝΤ, το γερμανικό τραπεζικό σύστημα ενέχει υψηλότερο βαθμό μετάδοσης της ενδεχόμενης κρίσης του προς τα έξω, από τους κινδύνους που εγκυμονεί εσωτερικά.
Σύμφωνα με την αξιολόγηση του Ταμείου, η Γερμανία χρειάζεται να εξετάσει εάν τα σχέδια εξυγίανσής της για τις τράπεζες είναι λειτουργικά, συμπεριλαμβάνοντας μια έγκαιρη αξιολόγηση των assets που πρέπει να μεταβιβαστούν, της συνεχιζόμενης πρόσβασης σε υποδομές της χρηματοπιστωτικής αγοράς και εάν οι Αρχές μπορούν να διασφαλίσουν τον έλεγχο μιας τράπεζας εάν οι δράσεις εξυγίανσης πάρουν κάποιες ημέρες, εφόσον χρειαστεί, με την επιβολή ενός μορατόριουμ.
Έκθεση σε παράγωγα 42 τρισ. ευρώ
Με έκθεση σε παράγωγα αξίας 42 τρισ. ευρώ και πτώση σχεδόν 100% στα κέρδη του β' τριμήνου, η Deutsche Bank έχει χάσει από την αρχή του χρόνου το 45% της κεφαλαιοποίησής της και η μετοχή της αγγίζει ιστορικά χαμηλά, ενώ το ΔΝΤ προειδοποίησε ότι ο γερμανικός αυτός γίγαντας έχει τη μεγαλύτερη συμβολή στους συστημικούς κινδύνους. Εκτός από την υψηλή έκθεση σε ευρωπαϊκά και τραπεζικά ομόλογα, αποτελεί τη μεγαλύτερη γέφυρα τραπεζικών κινδύνων ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αμερική.
Οι Landesbanks, οι περιφερειακές τράπεζες της Γερμανίας, είναι επίσης αντιμέτωπες με την εκτόξευση των επισφαλών δανείων και επίμονα χαμηλή κερδοφορία. Η Bremen Landesbank, που ανήκει κατά 54,8% στη NordLB και κατά 41% στην πόλη της και η οποία είχε ενεργητικό ύψους 29 δισ. ευρώ στα τέλη του 2015, τάραξε τις αγορές στις αρχές του μήνα, όταν το ομόλογό της έχασε το 25% της αξίας του μετά τις ενδείξεις ότι η κρατική βοήθεια θα είναι ασθενέστερη από το αναμενόμενο και, σύμφωνα με αναφορές, η τράπεζα έχει περιέλθει σε τόσο μεγάλη οικονομική ανάγκη, ώστε δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς κρατική βοήθεια, κάτι που όμως είναι αδύνατον, αφού η Γερμανία έχει αντιταχθεί σε αντίστοιχες σκέψεις της ιταλικής κυβέρνησης, καθώς η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει πλέον το bail in.
Στη σειρά και η  Commerzbank
Σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζει και η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της Γερμανίας, η Commerzbank, με τους αναλυτές να εμφανίζονται ιδιαίτερα ανήσυχοι σχετικά με το μέλλον της τράπεζας. Η γερμανική τράπεζα ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα –προς έκπληξη της αγοράς, καθώς τα αποτελέσματά της ανακοινώνονται επίσημα τη Δευτέρα– ότι τα καθαρά κέρδη υποχώρησαν κατά το ένα τρίτο και διαμορφώθηκαν στα 209 εκατ. ευρώ και ότι ο κεφαλαιακός της δείκτης υποχώρησε εν τω μέσω αυξημένων συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων και ρυθμιστικών αλλαγών. Το μεγάλο σοκ για την αγορά ήταν η απροσδόκητη πτώση του βασικού δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, Core Tier 1, στο 11,5%, από το 12% στο τέλος Μαρτίου.
Η τράπεζα τόνισε πως η πτώση προέρχεται κυρίως από τον υψηλότερο όγκο των assets σταθμισμένου ρίσκου, λόγω των ρυθμιστικών αλλαγών, της αύξησης των συνταξιοδοτικών υποχρεώσεων εξαιτίας των πολύ χαμηλών επιτοκίων και της διεύρυνσης των spreads των ιταλικών ομολόγων. Αυτή η είδηση σίγουρα αποτελεί άσχημο νέο για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές τράπεζες, αλλά και για το Eυρωσύστημα.
ΠΗΓΗ: capital.gr